Ważne zmiany w reorganizacji spółek

Przypomnijmy, 15 września 2023 r. weszły w życie istotne dla przedsiębiorców zmiany dotychczasowych uregulowań Kodeksu spółek handlowych. Podstawowym celem zmian było ujednolicenie praktyki gospodarczej w krajach Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego poprzez implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z 27 listopada 2019 r. w zakresie transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1151 z  20 czerwca 2019 r. w zakresie stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek.

Wśród najważniejszych zmian w krajowej reorganizacji spółek? należy wymienić:

1. Uregulowanie nowego sposobu podziału spółek kapitałowych i spółki komandytowo akcyjnej – podział przez wyodrębnienie.
2. Uproszczenie docelowej organizacji kapitałowej procesu przejęcia spółek.
3. Dodatkowe zabezpieczenie praw wierzycieli spółek przejmowanych podlegających łączeniu.
4. Włączenie spółek komandytowo-akcyjnych w krajowe i transgraniczne procesy reorganizacyjne.
5. Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa spółek w reorganizacji.

Poniżej opisujemy szerzej każdą ze zmian Kodeksu spółek handlowych.

Uregulowanie nowego sposobu podziału spółek kapitałowych i spółki komandytowo akcyjnej – podział przez wyodrębnienie

Ten nowy typ reorganizacji polegać ma na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę/spółki w zamian za udziały lub akcje spółki albo spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmuje spółka dzielona. Oznacza to tym samym, że w konsekwencji tego rodzaju podziału wspólnicy spółki dzielonej nie stają się wspólnikami spółki dzielonej, a całość udziałów spółki wyodrębnionej przypada docelowo spółce „matce”.

W wyniku reorganizacji struktury kapitałowej i majątkowej przedsiębiorstwa z wykorzystaniem podziału przez wyodrębnienie zostaje zachowana ciągłość praw i obowiązków przysługujących dotychczas spółce dzielonej w zakresie składników majątku, które przenoszone są na spółkę wyodrębnianą.

Oznacza to, że wobec spółki dzielonej aktualne pozostaną w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi w zakresie, w jakim przysługiwały one spółce dzielonej, ujętych w planie podziału jako prawa powiązane z przenoszoną częścią majątku. Jest to znaczne uproszczenie w stosunku do niektórych tradycyjnych modelów reorganizacji z zakresu M&A, pozwalające na przyspieszenie realizacji formalności niezbędnych do kompleksowego sfinalizowania procesu podziału spółki. 

Metoda podziału przez wyodrębnienie może sprawdzić się zatem u mniejszych przedsiębiorców, którzy planują utworzenie spółki zależnej, wyodrębnienie zorganizowanej części przedsiębiorstwa, jak również u większych graczy na rynku, reorganizujących swoją grupę kapitałową. 

Omawiając ostatnie zmiany w prawie spółek dostrzec również należy, że regulacje obejmujące podział przez wyodrębnienie zostały dodatkowo uproszczone w stosunku do regulacji ogólnych Kodeksu spółek handlowych, dotyczących podziałów spółek m.in. poprzez zwolnienie zarządów z obowiązku sporządzania pisemnego sprawozdania uzasadniającego podział spółki (art. 536 KSH), obowiązku poddania planu podziału badaniu biegłego (art. 537 KSH), czy wyłączenie instytucji zastrzeżeń wspólników do planu podziału uregulowanego w art. 541 par. 5) KSH.

Na skutek podziału przez wyodrębnienie nie dochodzi również do automatycznego wykreślenia spółki dzielonej bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, co wynika z samej istoty wyodrębnienia obejmującego jedynie część przedsiębiorstwa. 

Uproszczenie docelowej organizacji kapitałowej procesu przejęcia spółek

Powyższe realizuje się m.in. poprzez wprowadzenie trybu połączenia bez przyznania udziałów albo akcji spółki przejmującej.

Wśród zmian, które weszły w życie 15 września do Kodeksu spółek handlowych dodano także art. 515¹, który przewiduje możliwość przeprowadzenia uproszczonego połączenia bez przyznawania wspólnikom spółki przejmowanej udziałów albo akcji spółki przejmującej. Dotychczas w wyniku połączenia spółek wspólnicy spółki przejmowanej otrzymywali udziały lub akcje w spółce przejmującej, która w celu utworzenia nowych udziałów lub akcji podwyższała swój kapitał zakładowy. Obecnie możliwe jest uniknięcie zmiany wysokości kapitału zakładowego w wyniku łączenia spółek poprzez wykorzystanie uproszczonego sposobu łączenia, opisanego w art. 515¹ KSH. 

Z tej procedury skorzystać można w przypadku, gdy do połączenia przystępują spółki, w których jeden wspólnik posiada bezpośrednio lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje w łączących się spółkach albo wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach. Taka sytuacja dotyczyć może zarówno łączenia się spółek o identycznej strukturze własnościowej (spółki siostry), jak i połączenia przez przejęcie (spółka przejmująca wchłania spółkę przejmowaną). 

W praktyce pojawiają się jednak wątpliwości co do praktyczności przepisu w kontekście niezmienionych uregulowań prawa podatkowego, albowiem skorzystanie z tej procedury może spowodować zwiększenie wartości udziałów lub akcji wspólników pozostałych w spółce po połączeniu, stanowiące przychód podlegający dodatkowemu opodatkowaniu.   

Intencją ustawodawcy przy wprowadzaniu opisywanego dodatkowego trybu uproszczenia było, jak wskazuje się w uzasadnieniu do projektu ustawy, uniknięcie zjawiska odwrotnej dyskryminacji polskich podmiotów uczestniczących w procesach transformacji spółek w wymiarze krajowym względem podmiotów uczestniczących w tych procesach w wymiarze transgranicznym. 

Dodatkowe zabezpieczenie praw wierzycieli spółek przejmowanych podlegających łączeniu

Wobec utworzenia możliwości łączenia spółek bez przyznania dotychczasowym wspólnikom spółek podlegających łączeniu udziałów lub akcji w spółce przejmującej, ustawodawca dostrzegł konieczność zapewnienia ochrony praw wierzycieli spółki nieuczestniczącej w połączeniu, a posiadającej bezpośrednio wszystkie udziały albo akcje spółki przejmowanej. 

W przypadku połączenia spółek bez przyznania udziałów lub akcji spółki przejmującej, w sytuacji gdy jeden wspólnik posiada w sposób bezpośredni lub pośredni wszystkie udziały lub akcje łączących się spółek, nieuczestnicząca w połączeniu spółka nie otrzyma rekompensaty za utracony majątek w postaci udziałów spółki przejmującej, a wierzyciele tej spółki nie będą mogli skorzystać z instrumentów ochrony przewidzianych w art. 495 i art. 496 Kodeksu spółek handlowych. 

W art. 515¹ § 2 i 3 Kodeksu spółek handlowych wierzycielom przyznano w takiej sytuacji środek ochrony ich interesów tj. uprawnienie realizowane poprzez zgłoszenie żądania zabezpieczenia przez spółkę nieuczestniczącą w połączeniu (posiadającej bezpośrednio wszystkie udziały albo akcje spółki przejmowanej) roszczeń wierzyciela w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia planu połączenia. Takie żądanie powinno zawierać jednak uprawdopodobnienie, że zaspokojenie wierzyciela na skutek połączenia zostanie zagrożone.  

Włączenie spółek komandytowo-akcyjnych w krajowe i transgraniczne procesy reorganizacyjne

Nowa forma regulacji dotyczących reorganizacji spółek wyłącza spółkę komandytowo-akcyjną z zasad ogólnych dotyczących przekształceń z udziałem spółek osobowych w ten sposób, że spółka komandytowo-akcyjna nabywa nowe możliwości dostępne dotychczas jedynie dla spółek kapitałowych, takie jak m.in.:

– umożliwienie łączenia się spółek poprzez zawiązanie spółki komandytowo-akcyjnej albo przejęcie przez spółkę komandytowo-akcyjną – spółka komandytowo-akcyjna, w przeciwieństwie do pozostałych spółek osobowych, może być zatem od 15 września 2023 r. spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną,

– umożliwienie dzielenia się spółek komandytowo-akcyjnych.

Wprowadzone w odniesieniu do spółek komandytowo-akcyjnych zmiany należy ocenić pozytywnie, ponieważ z założenia, spółka ta miała służyć do prowadzenia działalności na większą skalę, analogicznie do spółek kapitałowych, o czym świadczy m.in. minimalny próg kapitału zakładowego na poziomie 50.000,00 zł kreowany poprzez emisję akcji. Dotychczas obowiązujące ograniczenia pozbawiające spółkę komandytowo-akcyjną zdolności podziałowej oraz zdolności przejmowania mniejszych od siebie podmiotów były nieuzasadnione z punktu widzenia praktyki obrotu gospodarczego i tym samym słusznie zostały wyeliminowane.

Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa spółek w reorganizacji

Mocą wprowadzonego 15 września 2023 r. art. 538 § 1¹ KSH stworzono ponadto przedsiębiorcom możliwość zapewnienia rozszerzonej ochrony tajemnicy swojego przedsiębiorstwa w procesie reorganizacji. W tym celu, spółka, której plan podziału podlega badaniu biegłego w zakresie jego poprawności i rzetelności, wskazuje biegłemu, które informacje zawarte w opinii stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa lub podlegają ochronie prawnej na innej podstawie. Wówczas biegły składa do sądu rejestrowego dodatkowo odpis opinii z pominięciem tych informacji. W ten sposób dane, o których bezpieczeństwo spółka odpowiednio zadba w wyżej opisany sposób, zostaną wyłączone z tradycyjnej jawności, albowiem w KRS powinien wówczas znaleźć się jedynie odpis pomijający informacje wrażliwe. 

Wyżej opisana zmiana nie może być oceniona jednoznacznie korzystnie dla przedsiębiorców, ponieważ choć teoretycznie przepis tworzy możliwości wyłączenia niektórych informacji spod nieograniczonego dostępu, to jednak nie sposób nie dostrzec, że jego głównym celem jest uszczelnienie regulacji pozwalających na nieujawnianie przez przedsiębiorców niektórych informacji w ogóle, zasłaniając się skutecznie ochroną tajemnicy przedsiębiorstwa.

W konsekwencji powyższego, spółka, której informacje słusznie powinny podlegać szczególnej ochronie, mogą zostać narażone na ujawnienie w większym stopniu niż dotychczas, ponieważ odmowa przez przedsiębiorcę udostępnienia informacji wrażliwych poparta obawą przed  ujawnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa w świetle poprzednich regulacji prawnych była często uzasadniona. Obecnie zatem, w analogicznej sytuacji przedsiębiorca zmuszony może zostać do swego rodzaju ujawnienia informacji objętych tajemnicą (poprzez udostępnienie ich sądowi i biegłemu), pozostawiając po stronie przedsiębiorcy jedynie opcję wskazania informacji do wyłączenia przed ujawnieniem w aktach rejestrowych dostępnych publicznie. 

Podsumowanie wprowadzonych zmian

Wobec znacznego rozszerzenia możliwości udziału w reorganizacjach przedsiębiorstw niezbyt popularnej wśród przedsiębiorców dotychczas formy działalności w postaci spółki komandytowo-akcyjnej zaobserwować można dostrzeżenie przez ustawodawcę konieczności nieco bardziej precyzyjnego uregulowania spółki osobowej, która łączy w sobie zarówno cechy spółki kapitałowej jak i spółki osobowej.

Wprowadzone zmiany w zakresie spółki komandytowo-akcyjnej należy ocenić w większości pozytywnie. Docenić należy także rozbudowanie przedsiębiorcom możliwości reorganizacyjnych. Z drugiej jednak strony nie sposób nie zauważyć, że z punktu widzenia podmiotu uczestniczącego w obrocie, niektóre z wprowadzonych zmian mogą zmienić na niekorzyść dotychczasowe reguły praktyki M&A i rodzić nowe ryzyka biznesowe.

W razie pytań lub wątpliwości związanych z opisanym wyżej zagadnieniem zachęcamy do kontaktu z kancelarią oraz Działem Prawo Gospodarcze MKZPartnerzy.

Autorka: radca prawny Katarzyna Piątkowska