Pandemia COVID-19 jest zjawiskiem noszącym znamiona zdarzenia o charakterze siły wyższej. Zagadnienie siły wyższej nie zostało jednoznacznie zdefiniowane w przepisach Kodeksu Cywilnego, lecz jej definicje ukształtowała doktryna oraz orzecznictwo. Powszechnie siła wyższa jest traktowana jako zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe (lub nader utrudnione) do przewidzenia, którego skutkom nie można zapobiec. Dodać należy tylko, że aby mówić o zjawisku siły wyższej, wymienione przesłanki powinny występować łącznie.
W relacjach między przedsiębiorcami siła wyższa jest często okolicznością wyłączającą odpowiedzialność za nieterminową realizację bądź niewywiązanie się z zobowiązań. Katalog zdarzeń noszących znamiona siły wyższej nie jest katalogiem zamkniętym zatem należy uznać, że epidemia COVID-19 jest zjawiskiem o charakterze siły wyższej. Zatem w przypadku gdy umowa między przedsiębiorcami przewiduje zasady odpowiedzialności w tym kary umowne za nieterminową realizację usług czy dostaw, przedsiębiorca, na którym ciąży obowiązek wywiązania się z zobowiązań kontraktowych może uchylić się od odpowiedzialności w skutek braku winy.
W sytuacji, gdy umowa nie przewiduje uregulowań odnoszących się do siły wyższej, zastosowanie znajduje przepis art. 471 KC zgodnie, z którym dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłem z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, ze niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie z zasadą domniemania winy ciężar udowodnienia wystąpienia okoliczności wskazanych wyżej ciąży na stronie, która nie wywiązała się z zobowiązania.
Co więcej, art. 357 (1) KC przewiduje klauzulę nadzwyczajnej zmiany stosunków („rebus sic stantibus”). Wspomniany mechanizm polega na tym, że w przypadku, gdy nadzwyczajna zmiana stosunków powoduje, że spełnienie świadczenia staje się nadmiernie uciążliwe lub grozi jeden ze stron rażącą stratą, czego strony nie mogły przewidzieć przy zawieraniu umowy, Sąd po rozważeniu interesów stron, uwzględniając zasady współżycia społecznego, może oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia a nawet orzec o rozwiązaniu umowy.
W obecnych uwarunkowaniach, przedsiębiorcy powinni dokonywać wzajemnych ustępstw, pomagających im przetrwać aktualną sytuację kryzysową. Korzystnym rozwiązaniem może okazać się renegocjacja umów handlowych czy również umów o realizację konkretnych usług w aspekcie zmiany terminów, rozłożenia na raty zobowiązań finansowych w celu uniknięcia utraty płynności finansowej.
