Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł w wyroku z 16 marca 2023 r., że w przypadku unieważnienia umowy z powodu jej nieuczciwego charakteru konieczne jest przywrócenie sytuacji prawnej i faktycznej, jaka istniałaby gdyby w tej umowie nieuczciwych warunków nie było. To kolejny wspierający dla kredytobiorców wyrok TSUE.
Europejski sąd wypowiedział się w sprawie C‑6/22, mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Sąd Rejonowy dla Warszawy‑Woli w Warszawie, I Wydział Cywilny.
Trybunał uznał, że do sądu krajowego należy ochrona konsumenta przed szczególnie szkodliwymi konsekwencjami, jakie mogłoby dla niego mieć unieważnienie umowy.
Analizując pytania prejudycjalne TSUE zwrócił uwagę na to, że „w przypadku braku ochrony gwarantowanej przez dyrektywę 93/13, stosowanie przepisów prawa krajowego przewidujących jednakowy podział strat między stronami przyczyniłoby się do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez zwykły brak stosowania takich nieuczciwych warunków wobec konsumentów, ponieważ przepisy te mogłyby ostatecznie przynosić korzyści przedsiębiorcom poprzez ograniczenie ich obowiązku zwrotu kwot nienależnie pobranych na podstawie tych warunków”.
Sąd europejski analizował art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, w którym mowa o tym, że „Państwa członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców [przedsiębiorców] z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków” oraz art. 7 ust. 1 mówiący o tym, że „Zarówno w interesie konsumenta, jak i konkurentów, państwa członkowskie zapewniają stosowanie i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców [przedsiębiorców] z konsumentami”.
Trybunał orzekł:
- Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że: w wypadku unieważnienia umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą ze względu na nieuczciwy charakter jednego z jej warunków do państw członkowskich należy uregulowanie, w drodze ich prawa krajowego, skutków tego unieważnienia, z poszanowaniem ochrony przyznanej konsumentowi przez tę dyrektywę, w szczególności poprzez zagwarantowanie przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej, w jakiej konsument ten znajdowałby się w braku takiego nieuczciwego warunku.
- Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13 należy interpretować w ten sposób, że: stoją one na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, po pierwsze, zbadał z urzędu, z pominięciem zakresu uprawnień przyznanych mu w tym względzie przez prawo krajowe, sytuację majątkową konsumenta, który zażądał unieważnienia umowy wiążącej go z przedsiębiorcą ze względu na istnienie nieuczciwego warunku, bez którego umowa nie może nadal być prawnie wiążąca, nawet jeśli owo unieważnienie może narazić konsumenta na szczególnie szkodliwe konsekwencje, a po drugie, odmówił stwierdzenia takiego unieważnienia, w sytuacji gdy konsument wyraźnie o to się zwrócił i został poinformowany w sposób obiektywny i wyczerpujący o konsekwencjach prawnych i szczególnie szkodliwych dla niego skutkach gospodarczych.
- Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że: stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem mógł zaradzić lukom wynikającym z usunięcia nieuczciwego warunku zawartego w tej umowie poprzez zastosowanie przepisu prawa krajowego niemającego charakteru przepisu dyspozytywnego. Jednakże do sądu krajowego należy podjęcie, przy uwzględnieniu całości prawa krajowego, wszelkich środków niezbędnych dla ochrony konsumenta przed szczególnie szkodliwymi konsekwencjami, jakie mogłoby dla niego mieć unieważnienie umowy.
Czytaj więcej na curia.europa.eu
Orzeczenie potwierdza i ugruntowuje dotychczasowy kierunek orzecznictwa w zakresie ochrony konsumentów w sporze z bankami. TSUE systematycznie pozbawia banki kolejnych argumentów w próbach wybronienia się w sprawach dotyczących nieważności umów kredytu. Na chwilę obecną orzecznictwo TSUE jest tak bogate, że konsumenci/kredytobiorcy nie powinni mieć już żądnych wątpliwości, że warto podjąć walkę.
Zachęcamy do kontaktu i analizy Państwa umowy – mkzpartnerzy.pl/kontakt/
Autor: Katarzyna Ignatowicz-Dębska, radca prawny, lider MKZPartnerzy
