Sąd Okręgowy w Katowicach wydał przełomowe postanowienie dotyczące kredytu w złotych. Zgodnie z nim do czasu prawomocnego zakończenia postępowania sądowego bank został pozbawiony prawa doliczania WIBOR-u do raty kredytowej.
Postanowienie zostało wydane w sprawie o zabezpieczenie powództwa, zgodnie z nim kredytobiorczyni będzie spłacała jedynie ratę kapitałową powiększoną o marżę, która zgodnie z umową wynosi 2,19%. Przed wydaniem tego postanowienia kredyt był oprocentowany w wysokości 9,6% – 9,8% w skali roku (w zależności od tego który WIBOR znajdował się w umowie 3M czy 6M). W praktyce rata kapitałowo-odsetkowa obniży się o około 5 tys. zł, z kwoty ok. 6 700 zł do 1 700 zł.
Postanowienie jest jeszcze nieprawomocne i prawdopodobnie bank będzie się od niego odwoływał. Ponadto zostało ono wydane w postępowaniu zabezpieczającym, które ma charakter jedynie postępowania incydentalnego i ma na celu udzielenie ochrony na czas toczącego się postępowania głównego przed sądem. Oznacza to zatem, że aby postanowienie było utrzymane w mocy, w ciągu dwóch tygodni kredytobiorczyni musi wnieść pozew dotyczący tego kredytu i nieważności WIBOR-u. Następnie musi wygrać proces „docelowy”. Zabezpieczenie ma obowiązywać do czasu rozstrzygnięcia sporu sądowego pomiędzy stronami.
Dopiero definitywna wygrana gwarantuje jej „stałe” zmniejszenie raty, w przypadku zaś przegranej kredytobiorczyni będzie musiała dopłacić brakujące odsetki. Jednakże sam fakt wydania takiego postanowienia ma duże znaczenie dla finalnego sukcesu postępowania głównego. Aby sąd mógł uwzględnić taki wniosek, strona żądająca zabezpieczenia musi bowiem udowodnić interes prawny oraz uprawdopodobnić swoje roszczenie. Sąd zatem przychylając się do wniosku o zabezpieczenie, uznał że argumentacja kredytobiorczyni ma duże szanse na powodzenie w procesie sądowym.
Jakie są podstawy prawne do unieważnienia WIBOR-u
Rozstrzygnięcie sądu jeszcze nie zapadło i zapewne długo trzeba będzie czekać nim to nastąpi, natomiast już dziś postanowienie sądu budzi pewne nadzieje co do możliwości obniżenia raty kapitałowo-odsetkowej. Powstaje zatem pytanie, na jakiej podstawie można żądać obniżenia raty kredytu? W pozwach o WIBOR wskazuje się na dwa główne argumenty:
- Bank nieprawidłowo poinformował konsumenta o ekonomicznych konsekwencjach zmiany wysokości oprocentowania oraz o faktycznej skali ryzyka związanego ze zmienną stopą procentową (czyli o tym, że jest ono praktycznie nieograniczone),
- Sposób ustalenia przez bank oprocentowania w oparciu o stopę referencyjną WIBOR był nieprawidłowy.
Zgodnie z art. 384 kodeksu cywilnego wzorzec umowy wiąże drugą stronę jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy lub gdy druga strona (o ile nie jest konsumentem) mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści. W sytuacji zatem, gdy bank w umowie powołuje się na różnego rodzaju regulaminy np. regulamin stawek referencyjnych, na podstawie którego ustalana jest wysokość stawki WIBOR i nie dołącza go do umowy, mamy do czynienia z naruszeniem przepisów prawa przez bank.
Bank ma obowiązek poinformować konsumenta o wiążącym się z umową ryzyku stopy procentowej obciążającej kredyt. Kredytobiorcy powinien zostać przedstawiony sposób, w jaki kształtować się będzie wysokość raty oraz proporcja raty kapitałowej do raty odsetkowej. Na uwadze należy mieć jednak, że sąd w ewentualnym procesie będzie oceniał każdą sprawę indywidualnie, ustalając jaki wpływ na zawarcie tej konkretnej umowy miały poszczególne „niedociągnięcia” banku i na ile były one istotne dla konkretnego przypadku.
Dlaczego WIBOR ma wpływ na ratę kredytu
WIBOR to stawka referencyjna stóp procentowych funkcjonująca na polskim rynku międzybankowym. Innymi słowy można powiedzieć, że jest to oprocentowanie pożyczek udzielanych bankom przez inne banki. Wskaźnik referencyjny WIBOR wyznaczany jest jako średnia arytmetyczna wielkości tego oprocentowania. Dane do obliczeń pochodzą z dziesięciu banków w Polsce – największych pod względem aktywów. Oprocentowanie kredytów i pożyczek składa się ze stawki WIBOR jako koszt pozyskania kapitału oraz marży banku. O ile marża banku jest stała, to WIBOR jest zmienny i wpływa na koszt kredytu.
Wskaźnik referencyjny WIBOR rośnie dziś szybciej niż stopy procentowe i to powoduje drastyczny wzrost raty kredytowej. Dlaczego tak się dzieje? Powodem jest uwzględnianie do obliczenia wskaźnika referencyjnego WIBOR nie danych dotyczących rzeczywiście zawieranych transakcji między bankami (np. transakcji pożyczek), ale danych „szacunkowych” opartych o oferty banków, a nie realnie przeprowadzane transakcje. Oznacza to, że uzależnienie warunków oprocentowania kredytów nie ma obecnie odzwierciedlenia w rzeczywistości. Transakcje międzybankowe, które są podstawą ustalenia wskaźnika WIBOR, stanowią obecnie niewielki procent finansowania banków.
Możliwe sposoby podważenia wskaźnika WIBOR w umowach kredytowych
Pierwszym sposobem „walki” z wysokim WIBOR-em może być unieważnienie umowy kredytowej. Uznanie przez sąd, że WIBOR ustalony został w umowie wadliwie, będzie stanowiło podstawę do ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy. W takiej sytuacji jest ona traktowana, jak gdyby nigdy nie została zawarta. Konsekwencją unieważnienia umowy będzie wzajemne rozliczenie stron. Bank zostanie zobowiązany do oddania kredytobiorcy wszystkich wpłaconych środków, a kredytobiorca do zwrotu kwoty otrzymanego kredytu (wpłaconego przez bank kapitału). Rozwiązanie to będzie korzystne jedynie dla tych kredytobiorców, którzy spłacili już cały kapitał początkowy.
Drugim rozwiązaniem jest pozostanie przy umowie kredytowej z jednoczesnym usunięciem z niej wskaźnika WIBOR. W tej sytuacji oprocentowanie zostanie zmniejszone do ustalonej w umowie kredytu stałej marży (ok 1%-3%). Dzięki temu zmniejszy się wysokość raty kredytu. Wpłacona zaś dotychczas część odsetek, wynikająca ze stawki WIBOR, zostanie zaliczona na poczet spłaty kapitału.
Jedną z praktyk jest również ustalenie poziomu WIBOR z dnia podpisania umowy na cały okres kredytowania. Jest to dobre rozwiązanie dla tych osób, które zawierały umowę kredytu przy niskiej stawce WIBOR. Kredytobiorca uzyskuje gwarancję stałej raty przez cały czas trwania kredytu oraz możliwość zaliczenia nadpłaconych odsetek, na poczet spłaty kapitału.
Zastosowanie wybranego z tych wariantów zależy od sytuacji faktycznej i prawnej kredytobiorcy, to który wybrać z pewnością doradzą prawnicy z Działu Procesowego MKZ Partnerzy – zapraszamy.
Polecamy również – Jak dobrze przygotować się do procesu frankowego?
Autor: r.pr. Agnieszka Wach
Fot. Artur Łuczka. pixabay.com
