Od 1 maja 2022 roku obowiązuje rozporządzenie Krajowe Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 13 kwietnia 2022 roku w sprawie kwalifikowania i oznaczania audycji i innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na rozwój małoletnich w poszczególnych kategoriach wiekowych w audiowizualnych usługach medialnych na żądanie. Wprowadza ono nowe obowiązki dla zarejestrowanych w Polsce podmiotów prowadzących serwisy streamingowe.
Samo wydanie rozporządzenia jest wynikiem realizacji obowiązku wynikającego z unijnej dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych i, jak wskazuje Przewodniczący KRRiT, ma służyć ułatwieniu użytkownikom podejmowania decyzji w zakresie doboru oglądanych treści w związku z ich charakterem.
W samym akcie prawnym znajduje się ustalenie następujących kategorii wiekowych (wraz z ich szczegółowym opisem), dla których w założeniu mają być kwalifikowane materiały publikowane w ramach wideo na żądanie:
– bez ograniczeń wiekowych – obejmująca audycje i inne przekazy, które mogą oglądać wszyscy widzowie, w tym dzieci, w szczególności dotyczy to treści przedstawiających zasadniczo pozytywny lub neutralny obraz świata, przedstawiające postawy prospołeczne i przyjazne nastawienie do ludzi; oraz niegenerujące skrajnych emocji;
– dla małoletnich od lat 12 – zawierająca treści unikające m.in. pokazywania obrazów zachowań seksualnych prezentowane w oderwaniu od emocjonalnych potrzeb odbiorcy, prezentowania uproszczonej wizji dorosłości oraz aprobowania zażywania substancji psychoaktywnych lub inne formy uzależnień;
– dla małoletnich od lat 16 – dopuszczająca treści z powyższej kategorii z wyłączeniem m.in. pokazywania aktywności seksualnej w oderwaniu od uczuć wyższych, przedstawiania agresji fizycznej w sposób naturalistyczny i brutalny, usprawiedliwiających przemoc wobec zwierząt lub akty wandalizmu;
– od lat 18 – dopuszczająca wszystkie rodzaje treści, bez powyższych ograniczeń.
Prawodawca stworzył podział kategorii wiekowych w sposób dość rozbudowany, choć jednocześnie ogólny i zawierający wiele pojęć pozostawionych do swobodnej interpretacji, co sprawia, że adresaci przepisów mogą mieć pewne problemy ze wstawieniem zgodnych z przepisami symboli. Pomocą mogłyby w tym zakresie służyć opisy niektórych kategorii, zawierające ogólne obserwacje dotyczące młodzieży do nich należącej, jednak wciąż nie daje to pewności co do tego, czy organ regulacyjny podzieli taką, a nie inną ocenę podmiotu prowadzącego serwis.
Dokument ten wskazuje również 4 rodzaje treści, potencjalnie mogących negatywnie oddziaływać na rozwój małoletnich, które dostawcy serwisów VoD mają obowiązek szczególnego oznaczania:
– przemoc;
– seks;
– wulgaryzmy;
– narkotyki.
Podmioty prezentujące materiały przypisane do określonej kategorii wiekowej, jak i te zawierające szczególne rodzaje treści, są zobowiązani oznaczać je w sposób zgodny w szczególności z załącznikami nr 2 i 3 do rozporządzenia. Zawierają one wykazy symboli cyfrowych (przy kategoriach wiekowych) oraz literowych, które to symbole powinny być umieszczane tak, aby użytkownik końcowy mógł je zobaczyć zarówno przed obejrzeniem danego materiału, jak i w jego trakcie. W przeciwieństwie jednak choćby do przepisów dotyczących nadawców programów telewizyjnych, w tych obowiązujących dostawców usług audiowizualnych na żądanie brak jednak informacji, w którym miejscu ekranu lub opisu materiału miałyby być te symbole rozmieszczone.
Z jednej strony brak takiego uregulowania można postrzegać jako pewnego rodzaju niedopatrzenie, z drugiej intencją mogło tu być pozostawienie swego rodzaju marginesu ze względu na specyficzny, odmienny od programów telewizyjnych, charakter treści udostępnianych na żądanie.
Przestrzeganie ustanowionych przepisów jest niezmiernie ważne ze względu na potencjalne konsekwencje związane z ich ewentualnym naruszeniem. Zgodnie bowiem z przepisem art. 47ja ust. 1 ustawy o radiofonii i telewizji, Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji może, w drodze decyzji, po dokonaniu wezwania do zaniechania działań naruszających przepisy, wykreślić z wykazu podmiot dostarczający audiowizualną usługę medialną na żądanie, który w ciągu 12 miesięcy dwukrotnie umieścił, bez odpowiednich zabezpieczeń, treści zagrażające rozwojowi małoletnich.
Co również istotne, rozporządzenie nie reguluje działalności niektórych dostępnych w Polsce serwisów, które to jednak formalnie nie są zarejestrowane na terytorium RP. Zgodnie bowiem z przepisem art. 1a ustawy o radiofonii i telewizji działalność takich platform nie jest objęta przepisami tego aktu prawnego oraz wydanych na jego podstawie rozporządzeń. Funkcjonują zaś one na podstawie prawa obowiązującego w krajach, w których zarejestrowały one działalność i uzyskały stosowną licencję.
Warto również zauważyć, że od 28 maja br. podobne uregulowania w zakresie obowiązku kwalifikowania treści do poszczególnych kategorii wiekowych, będą również obejmować dostawców platform udostępniania wideo, czyli serwisów, w których treści umieszczane są przez samych użytkowników takich serwisów.
