Policja i prokuratura mogą uzyskać dostępu do informacji stanowiących tajemnicę bankową. Nie są to jednak uprawnienia nieograniczone – ustawodawca postawił granice.
Bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, są obowiązane zachować tajemnicę bankową, która obejmuje wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje – tak stanowi wprost przepis art. 104 ust. 1 ustawy Prawo bankowe.
Tajemnicą bankową są objęte nie tylko informacje o czynnościach banków, ale i nośniki informacji (w tym dokumenty) zawierające te informacje. Inaczej powstałaby sytuacja, w której nośnik informacji byłby wydawany bez uchylenia tajemnicy bankowej, a udzielenie informacji zawartej na tym nośniku podlegałoby tajemnicy. Tajemnicą bankową są objęte wszystkie dane powierzone bankowi przez klienta, także dla przygotowania czynności banków, jak wniosek kredytowy i jego uzasadnienie wraz z załączonymi dokumentami. Informacje te warunkują czynności banków, bo bez nich by do nich nie doszło, dlatego przesłanki objęcia ich tajemnicą bankową są identyczne jak przesłanki tajemnicy samych czynności.
Zobowiązany do zachowania tajemnicy bankowej jest każdy pracownik banku, nie tylko ten, który zajmuje się obsługą klientów. Bank ponosi odpowiedzialność za te osoby na podstawie art. 105 ust. 5 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 104 ust. 1 ustawy Prawo bankowe i art. 430 Kodeksu cywilnego. Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej spoczywa również na byłym pracowniku banku. Ujawnienie przez taką osobę informacji konfidencjonalnych stanowi nadal naruszenie ustawowego obowiązku. Warto więc przeanalizować wewnątrz struktur banku, w jaki sposób przechowywane są informacje chronione oraz czy została przeszkolona kadra zarządzająca oraz pozostali pracownicy.
Prokurator i policjant
Choć prawo daje uprawnienia w dostępie do informacji stanowiących tajemnicę bankową wielu instytucjom, choćby sądom, ABW czy KNF, w niniejszej publikacji, w szczególności zwracam uwagę na prawo prokuratora oraz Policji. Bank ma ustawowy obowiązek udzielenia informacji stanowiących tajemnicę bankową w związku z toczącym się postępowaniem o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe przeciwko osobie fizycznej będącej stroną umowy zawartej z bankiem. Prokurator może wystąpić o uchylenie tajemnicy bankowej w każdym czasie i niezależnie od stanu sprawy prowadzonej in personam, bo inaczej cele postępowania karnego mogłyby zostać zniweczone. Komentowany przepis nie limituje też zakresu informacji, jakich sąd lub prokurator mają prawo żądać od banku.
Jednak sposób zredagowania postanowienia prokuratora musi pozwalać bankowi, na zidentyfikowanie, jaki status w toczącym postępowaniu ma osoba, której wniosek dotyczy, a tym samym czy spełnione zostały przesłanki przewidziane w art. 105 do zwolnienia banku z obowiązku zachowania tajemnicy bankowej. Żądanie udzielenia informacji objętych tajemnicą w trybie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b Prawa bankowego nie wymaga uprzedniego zwolnienia określonego pracownika banku z tej tajemnicy w trybie art. 180 § 1 Kodeksu postępowania karnego.
Na postanowienie prokuratora, zawierające żądanie udzielenia przez bank – na podstawie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy Prawo bankowe – informacji stanowiących tajemnicę bankową w rozumieniu art. 104 ust. 1 tej ustawy, bankowi przysługuje zażalenie, o ile kwestionuje nałożenie obowiązków wykraczających poza zakres, który prokurator na wskazanej wyżej podstawie prawnej miał prawo na bank nałożyć.
Do rozpoznania tego zażalenia właściwy jest prokurator bezpośrednio przełożony, zgodnie z art. 302 § 3 KPK. Natomiast na postanowienie sądu wydane na etapie postępowania rozpoznawczego w przedmiocie żądania udzielenia informacji stanowiących tajemnicę bankową na mocy art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b Prawa bankowego zażalenie nie przysługuje. Artykuł 302 KPK znajduje zastosowanie tylko w postępowaniu przygotowawczym, a więc już nie sądowym. Potwierdza to postanowienie SA w Katowicach z dnia 13.09.2017 r., II AKz 597/17.
Prawo i odpowiedzialność
Bank ma obowiązek udzielenia informacji stanowiących tajemnicę bankową na żądanie Policji, jeżeli jest to konieczne dla skutecznego zapobieżenia przestępstwom, ich wykrycia albo ustalenia sprawców i uzyskania dowodów, a także wykrycia i identyfikacji przedmiotów i innych korzyści majątkowych pochodzących z przestępstwa albo ich równowartości, na zasadach i w trybie określonych w art. 20 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Instytucja ta może korzystać z informacji stanowiących tajemnicę bankową, o której mowa w ustawie Prawo bankowe. Informacje i dane, o których mowa w ust. 3, udostępnia się nieodpłatnie na podstawie postanowienia wydanego na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji, Komendanta CBŚP, Komendanta BSWP, Komendanta CBZC albo komendanta wojewódzkiego Policji przez sąd okręgowy.
Pomimo, że wskazane w ustawie Prawo bankowe organy mają formalną podstawę do wystąpienia z żądaniem udostępnienia danych chronionych, to na banku – jego pracownikach – spoczywa ustawowy obowiązek weryfikacji żądania nie tylko od strony podmiotowej, lecz również przedmiotowej. Naruszenie przepisów dotyczących ochrony informacji stanowiących tajemnicę bankową skutkować może odpowiedzialnością cywilną i karną.
Odpowiedzialność karnoprawną ponoszą określone podmioty na podstawie art. 171 ust. 5 ustawy Prawo bankowe, ewentualnie art. 266 § 1 Kodeksu karnego, jak również odpowiedzialność na podstawie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Naruszenie art. 104 ust. 1 ustawy Prawo bankowe rodzi także odpowiedzialność cywilnoprawną (kontraktową, deliktową, a także na podstawie odpowiedzialności za czyny nieuczciwej konkurencji), administracyjną za naruszenie obowiązku ochrony danych osobowych i naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych, zaś pracownikom banku grozi odpowiedzialność pracownicza przewidziana w przepisach Kodeksu pracy (odpowiedzialność dyscyplinarna i porządkowa). Zgodnie z art. 105 ust. 5 ustawy Prawo bankowe bank ponosi odpowiedzialność za szkody wynikające z ujawnienia tajemnicy bankowej. Oznacza to, że bank odpowiada za uszczerbki wyrządzone innym osobom w razie bezprawnego ujawnienia tajemnicy bankowej innym osobom.
W niniejszej publikacji chcielibyśmy zwrócić uwagę, nie tylko na treść przepisów, lecz również problemy, z którymi przyszło zmierzyć się ekspertom MKZPartnerzy w dotychczasowej pracy zawodowej. Bardzo często banki, pomimo, ich profesjonalizmu, w przypadku zderzenia się z organami ścigania, w sposób nieprawidłowy udostępniają dane, bez jakiejkolwiek weryfikacji. Należy pamiętać, że nie tylko organy ścigania mają obowiązek działać w granicy prawa, lecz również banki.
Instytucje, które m.in. mogą zażądać informacji:
- Policja dla zapobieżenia przestępstwom, ich wykrycia albo ustalenia sprawców i uzyskania dowodów, a także wykrycia i identyfikacji przedmiotów i innych korzyści majątkowych pochodzących z przestępstwa albo ich równowartość,
- Sąd lub prokurator w związku z toczącym się postępowaniem o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe przy wystąpieniu dodatkowych przesłanek,
- Sąd lub prokurator w związku z wykonaniem wniosku o udzielenie pomocy prawnej, pochodzącego z państwa obcego, które na mocy ratyfikowanej umowy międzynarodowej wiążącej Rzeczpospolitą Polską ma prawo występować o udzielenie informacji objętych tajemnicą bankową,
- Sąd w związku z prowadzonym postępowaniem spadkowym lub o podział majątku między małżonkami albo prowadzoną przeciwko osobie fizycznej będącej stroną umowy sprawą o alimenty lub o rentę o charakterze alimentacyjnym, sądu w związku z prowadzonym postępowaniem w sprawach własności intelektualnej,
- Szef Krajowej Administracji Skarbowej, naczelnik urzędu celno-skarbowego albo naczelnik urzędu skarbowego na zasadach i w trybie określonych w przepisach ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej,
- ABW, Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Agencja Wywiadu, Służba Wywiadu Wojskowego, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Policja, Żandarmeria Wojskowa, Straż Graniczna, Służba Więzienna,
- Komisja Nadzoru Finansowego w przypadku otrzymania wniosku o przekazanie informacji w ramach nadzoru.
Zapraszamy do współpracy i zachęcamy do kontaktu – mkzpartnerzy.pl/#spotkanie
Czytaj więcej:
Rada Unii Europejskiej przyjęła AI Act
Obywatel zatrzymany przez policję
Sposób na uporządkowanie sukcesji
Rozmowa z Katarzyną Kosicką-Polak w Forbes
