Prawo i sztuka. Rok współpracy MKZPartnerzy z Obywatelskim Forum Sztuki Współczesnej

Minął rok od kiedy nasza kancelaria rozpoczęła bezpłatne konsultacje prawne w zakresie działalności twórczej członkiń i członków OFSW. Ta współpraca jest dla nas nie tylko partnerstwem – to również zaszczyt i okazja do pracy z wyjątkowymi przedstawicielkami i przedstawicielami świata sztuki, którzy od lat współtworzą polską scenę artystyczną i nadają ton najważniejszym zmianom w świecie sztuki nowoczesnej.

OFSW – głos środowiska sztuki współczesnej

Obywatelskie Forum Sztuki Współczesnej to jedna z najważniejszych platform dialogu i reprezentacji polskiego środowiska artystycznego. Tworzą je osoby artystyczne, kuratorskie, piszące o sztuce i badające jej historię, pracujące zarówno w instytucjach publicznych, jak i niezależnie. Forum działa od 2009 roku, a od 2023 funkcjonuje jako zarejestrowane stowarzyszenie.

Jest inicjatorem ważnego dla środowiska artystycznego „Nowego Porozumienia”  – umowy zawieranej między instytucjami kultury a osobami artystycznymi, ustalającej minimalne honoraria za udział w wystawach.

„Nowe Porozumienie” podpisały: BWA Wrocław, TRAFO Trafostacja Sztuki w Szczecinie, warszawskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki w Krakowie oraz MOCAK.

Głos środowiska artystycznego

Dzięki międzysektorowej strukturze OFSW potrafi dostrzegać realne problemy polskiego pola sztuki i proponować konkretne rozwiązania. Forum inicjowało m.in.:

• debatę o zabezpieczeniach socjalnych artystów i artystek,
• pierwsze porozumienie określające minimalne honoraria,
• dyskusje na temat ważnych kwestii polskiej infrastruktury sztuki współczesnej (m.in. organizacji transparentnych procedur, czy potrzebie utrzymania lub zmiany poszczególnych programów i mechanizmów finansowania, np. programu „Promesa”, gwarantującego wkład własny do projektów dofinansowanych ze środków unijnych),
• Forum konsultuje oraz proponuje zmiany legislacyjne w zakresie dotyczącym sztuki współczesnej,
• OFSW reprezentuje polskie środowisko sztuki współczesnej w komisjach konkursowych oraz radach instytucji.

OFSW tworzą osoby o różnym doświadczeniu i z różnych miejsc na artystycznej mapie Polski, dzięki temu organizacja pozostaje jednym z najważniejszych głosów środowiska, konsekwentnie pracując na rzecz poprawy warunków tworzenia i pracy twórczej.

Jak wygląda współpraca MKZPartnerzy i OFSW?

Osoby członkowskie OFSW mają dostęp do bezpłatnych konsultacji prawnych, które kancelaria MKZPartnerzy prowadzi w ramach współpracy pro bono. Każda konsultacja dotyczy realnych sytuacji napotykanych w działalności twórczej – od treści umów, przez kwestie praw autorskich, po skomplikowane problemy prawne, które pojawiają się w praktyce pracy artystycznej.

Konsultacje odbywają się z zachowaniem pełnej poufności – OFSW nie otrzymuje informacji o treści konsultowanych spraw. Forum konsultuje z ekspertami MKZPartnerzy również zagadnienia związane z opiniowaniem projektów ustaw dotyczących środowiska artystycznego.

Prawo kreatywnych

MKZPartnerzy od lat pracują z sektorem kreatywnym – z artystami, filmowcami, projektantami, twórcami cyfrowymi, influencerami czy agencjami kreatywnymi. Wiemy, jak skomplikowane potrafi być pole sztuki i jak wiele wątpliwości prawnych rodzi codzienna praktyka twórcza: umowy, prawa autorskie, RODO, licencje, podatki, współpraca z instytucjami i partnerami. Współpracę z OFSW koordynuje liderka Działu Własność Intelektualna/E-commerce/Nowe Technologie, adwokat Karina Banaszczyk, ale porad udzielają również eksperci z innych Działów MKZPartnerzy.

Oczywiste jest dla nas, że twórcy i twórczynie powinni mieć realny dostęp do rzetelnej wiedzy prawnej – nie tylko wtedy, gdy pojawia się spór, lecz także wcześniej, na etapie planowania i budowania swojej drogi zawodowej. Dlatego współpraca z OFSW jest dla nas czymś znacznie więcej niż programem pro bono. To możliwość włączenia się w rozmowę o warunkach pracy artystycznej, o bezpieczeństwie prawnym twórców i o zmianach, które w środowisku sztuki naprawdę mają znaczenie.

Wsparcie prawne dla środowiska sztuki – co przed nami?

Wspólny rok pokazał nam jedno: takie partnerstwo naprawdę ma sens. Z każdym miesiącem widzimy, jak ważny jest dostęp do wiedzy prawnej w środowisku, w którym ramy prawne i praktyczne realia pracy twórczej zmieniają się nie tylko dynamicznie, ale też w sposób, który wymaga uważnego śledzenia i interpretacji.

A zmienia się dziś naprawdę wiele. Artyści i artystki muszą mierzyć się z projektami nowych aktów prawnych – m.in. regulacjami dotyczącymi sztucznej inteligencji, prawami autorskimi w erze generatywnych narzędzi, zmianami w systemie zabezpieczenia socjalnego czy rosnącymi wymogami dotyczącymi działalności twórczej. To obszary, które potrafią budzić niepokój, bo ich konsekwencje są odczuwalne w codziennej praktyce: od zasad podpisywania umów, przez ochronę wizerunku, aż po prawa do efektów pracy twórczej powstającej przy wsparciu technologii.

MKZPartnerzy będą wspierać osoby artystyczne w tym, by mogły bezpiecznie rozwijać swoją działalność, świadomie używać nowych technologii, bronić swoich praw i korzystać z możliwości, które daje im prawo.

Monika Drożyńska „Praca artystyczna to praca”, 2025. Fot. z archiwum Moniki Drożyńskiej